Meppel viert op 13 apri 2020, tweede paasdag, dat het 75 jaar geleden door de Canadezen werd bevrijd van de Duitse bezetters. De vijf oorlogsjaren die daar aan vooraf waren gegaan, waren voor MSC niet makkelijk geweest. Veel leden kwamen ‘onder de wapenen’ en veel Joodse leden werden weggevoerd en kwamen nooit meer terug. De MSC’ers David en Eli van Gelder, Mozes de Leeuw, Abraham en Leo Roos en Levie Zaligman werden door de Duitsers vermoord; Auschwitz, Sobibor en Schöppenitz waren hun graf. Maar MSC verloor meer. Ook andere joodse Meppelers, die elk op eigen wijze veel voor de club hadden betekend, kwamen niet meer terug uit de concentratiekampen. De familie’s Van Gelder, Roos, De Leeuw, Frank, Stern en Levie, werden bijna geheel uitgemoord. MSC zou nooit meer de club worden die het voor de oorlog was geweest.
De Meppeler Sport Club en ‘haar’ Joden
En toen kwam het afscheid tussen MSC en ‘haar Joden’. Het was meer dan wrang. Een jarenlange relatie werd plotseling ruw verbroken. De ledenlijsten van MSC geven een duidelijk beeld van dit mensonwaardige besluit van de bezetter. Eind 1941 werd VO 199/1941 van kracht. Joden mochten geen lid meer zijn van verenigingen en ook MSC ging noodgedwongen over tot actie. In de ledenlijst 1941-1942 werden D. en E. Van Gelder, M. de Leeuw, A. en L. Roos en L. Zaligman afgevoerd als lid, onder vermelding van steeds dezelfde aan duidelijkheid niets te wensen overlatende term: ‘J. Afgev.’. Het was wrang en niet alleen omdat de relatie tussen MSC en haar joodse leden voor eens en altijd werd beëindigd. Het was slechts het voorspel van wat hen enige maanden later zou overkomen; niet alleen afgevoerd als lid, maar afgevoerd uit Meppel!
Waren er veel joodse leden bij MSC? MSC had inderdaad een flink aantal joodse leden, maar er speelde ook een aantal bij concurrent Alcides; Max Cohen was keeper van het 5de elftal en Bram van Es trapte in een van de elftallen ook lustig een balletje mee. Maar de meesten waren toch lid van de Meppeler Sport Club. Ledenlijsten laten zien dat rond 1940 in ieder geval de volgende joden nog spelend lid van MSC waren: Leo en Hein Roos, Bennie Levie, Meijer Frank, Jacob Hartog Frank, Levie Zaligman, Ernst van Esso en Aron-, David, Leo- en Eli van Gelder. Waren zij zich bewust van het naderend einde, nadat de Duitsers Nederland hadden bezet?
De families Stern, Levie, Van Gelder, Frank en Roos waren moeilijk weg te denken uit het MSC van voor de oorlog; niet alleen leverde een aantal van hen nogal wat spelers, ook als sponsor stonden ze hun mannetje. Niet onlogisch: de meeste joden waren zakenmensen en MSC heeft door de jaren heen haar meeste leden juist uit dat zakenmilieu gerekruteerd. Tja en omdat zaken doen geven en nemen is, kon het gebeuren dat andersom MSC een keer werd gevraagd om medewerking te verlenen. En dat nog wel voor een dansavond.
In clubblad De MSC’er stonden keer op keer advertenties van joodse winkeliers, tot 1942. Moos Levie liet weten dat wilde men verzekerd zijn van een geslaagd feest, hij als pianist en violist moest worden ingehuurd. Benjamin Frank meldde dat hij het beste adres was voor fruit en vis en Levie’s Lingeriehuis adverteerde met ‘goedkoope en mooie kousen’. ‘Voor alle huishoudelijke artikelen’ was J. Levie in de 1e Hoofdstraat het beste adres.
Twee adverteerders namen een bijzondere plaats in, binnen de MSC-familie: Benjamin van Gelder en Isaac Stern. Van Gelder leverde niet alleen regelmatig advertenties voor het clubblad, hij miste ook geen enkele thuiswedstrijd van het eerste elftal op het veld aan de Weerdstraat. Daar was hij dan te vinden met zijn waar: chocolade, fruit en kauwgom. De advertenties tonen zijn verbondenheid met de club. In een op rijm gestelde aankondiging aan het eind van het voetbalseizoen 1929-1930 maakte hij duidelijk, dat wat hem betreft promotie naar de 1ste klas tot tevredenheid zou stemmen.
Jongens van M.S.C
Stelt mij nu tevrêe,
Dat komt mij zeer te pas
En wordt dus 1e klas.
Ik lever U eerste klas fruit,
Chocolade wordt Uw buit.
’k Ben altijd op ’t land,
En lever à contant.
B. van Gelder
Isaac Stern was eigenaar van Zaal Stern, waar regelmatig feestavonden van MSC werden gehouden. Ook de feestuitvoering ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van de club, werd reeds in 1930 in deze horecagelegenheid gehouden. In de kiosk van Goldsteen op het Kerkplein werden onder andere berichten van afkeuring van het terrein bekend gemaakt en regelmatig verleenden Joodse artiesten hun medewerking aan de befaamde MSC-revues. Zo waren Jacob Frank, Klara Stern en Bennie Levie betrokken bij de revue ‘Alles komt wel voor mekaar’, die ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan in 1935 werd gehouden.
Toch ging het na de bezetting in eerste instantie – ook voor de joodse leden – ‘gewoon’ verder; de zomeravondcompetitie kreeg een record aantal inschrijvingen en een van de deelnemende teams bestond uit werknemers van de Joodse firma Wolff. De gewone competitie nam, zij het in enigszins gewijzigde vorm door de fusie van de verschillende voetbalbonden, eveneens in september een aanvang en de jongens van Frank, Roos en van Gelder speelden ongestoord in hun elftal.
In De MSC’er bleven aanvankelijk de advertenties van joodse bedrijven gewoon verschijnen, maar allengs werd dat minder. Op 27 juli 1940 verscheen de laatste advertentie van Jozef Levie in het clubblad, op 15 maart 1941 die van Isaac Stern en op 9 augustus van dat jaar de advertentie van Moos Levie. Het zakendoen werd de joden onmogelijk gemaakt door de Duitse bezetter.
Een maand later was het gedaan met het MSC-lidmaatschap van de jongens Roos, Van Gelder, Frank en Zaligman. Op 22 oktober 1941 verscheen VO 199/1941 waarin stond dat lid zijn of worden van welke vereniging dan ook, werd verboden. Pure pesterij en niets anders! Een laatste herinnering aan de relatie tussen MSC en de joden is de kwitantie van 7 juni 1941 van de penningmeester van MSC. Daarop staat dat Leo Roos zijn contributie van 10 mei 1941 tot 7 juni 1941 – welgeteld zestig centen – had betaald. Het zal een van de laatste betalingen zijn geweest die hij – en met hem de andere joden – deed, aan de hem zo dierbare voetbalclub.
